Các thành phố trên thế giới đang tích cực triển khai các biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí, trong đó có việc thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) và vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Những khu vực này được thiết kế để hạn chế sự di chuyển của các phương tiện giao thông gây ô nhiễm, đồng thời khuyến khích sử dụng các phương tiện thân thiện với môi trường.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), các chính sách về vùng không phát thải không đòi hỏi nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể lượng khí thải, đồng thời mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế một cách hợp lý, các vùng không phát thải có thể giúp giảm số lượng phương tiện giao thông, giảm tắc nghẽn và thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện.
Nhiều thành phố trên thế giới đã và đang triển khai các vùng không phát thải, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy) và một số thành phố tại Trung Quốc. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể được xem là bài học kinh nghiệm cho các đô thị khác.
Một trong những cách tiếp cận hiệu quả là bắt đầu với việc hạn chế xe tải, vì loại phương tiện này thường gây ra nhiều ô nhiễm. Các thành phố như Amsterdam và Rotterdam đã triển khai các vùng không phát thải cho xe tải, đồng thời cung cấp các hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ để giúp họ chuyển đổi sang sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường.
Các thành phố cũng cần đảm bảo rằng việc thiết kế vùng không phát thải không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ thường bắt đầu với quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến, Trung Quốc. Thành phố này đã thiết lập 10 khu vực không phát thải với tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố.
Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố như Rotterdam đã cung cấp các khoản trợ cấp mua xe tải điện, tư vấn chi phí và thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế. Họ cũng áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài để giúp các doanh nghiệp chuẩn bị và có thêm thời gian chờ giá xe điện giảm.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai vùng không phát thải có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
Trước những thách thức và cơ hội trong việc triển khai vùng không phát thải, WRI khuyến nghị rằng các chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.
WRI và các tổ chức khác đang tiếp tục nghiên cứu và hỗ trợ các thành phố trong việc triển khai vùng không phát thải. Với sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm, các thành phố trên thế giới có thể cùng nhau xây dựng một tương lai giao thông bền vững và thân thiện với môi trường.
