Xu hướng giảm sinh tại Việt Nam đang trở thành một vấn đề đáng quan ngại khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) vào năm 2024 chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này có thể được lý giải phần lớn bởi sự tăng cao của giá nhà đất, khiến nhiều người trẻ không thể “an cư” và quyết định từ bỏ kế hoạch lập gia đình cũng như sinh con. Một hiện tượng xã hội mới đang hình thành một cách âm thầm, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.
Thế hệ trẻ hiện nay đang đối mặt với những thách thức lớn trong việc lập gia đình và sinh con do áp lực từ giá nhà đất. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, giá nhà đã vượt xa tầm với của nhiều người trẻ. Điều này đã dẫn đến việc không ít người trẻ chọn sống một mình, làm nghề tự do và tận hưởng trải nghiệm cá nhân thay vì lập gia đình. Theo một khảo sát, có đến 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó vấn đề nhà ở là mối lo ngại hàng đầu.
Việt Nam đang dần tiến gần đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và đối mặt với nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Sự tăng cao của giá nhà đất là một nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh này. Hệ lụy của tình trạng giảm sinh và già hóa dân số là suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh.
Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự kiến sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra những thách thức lớn cho việc chăm sóc sức khỏe, bảo hiểm xã hội và các dịch vụ hỗ trợ người cao tuổi trong tương lai.
Chính sách nhà ở không chỉ là một vấn đề kinh tế mà còn liên quan đến điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Nếu không có những giải pháp kịp thời và hiệu quả, Việt Nam có thể sẽ phải đối mặt với những hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế, xã hội và môi trường trong tương lai.
Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, các tổ chức xã hội và cộng đồng. Một số giải pháp có thể được xem xét, chẳng hạn như hỗ trợ tài chính cho người trẻ mua nhà, cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng, và tăng cường hỗ trợ cho các gia đình trẻ. Đồng thời, cần có những chính sách nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc lập gia đình và sinh con, cũng như hỗ trợ cho các gia đình trong việc chăm sóc con cái.
