Thương mại điện tử (TMĐT) đang nổi lên như một động lực quan trọng trong sự phát triển của kinh tế số tại Việt Nam. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này cũng đặt ra những thách thức đáng kể về mặt pháp lý và quản lý. Một báo cáo gần đây từ Metric.vn cho thấy, trong quý I năm 2025, tổng giá trị giao dịch trên bốn sàn TMĐT hàng đầu tại Việt Nam đã đạt khoảng 101.400 tỷ đồng, tăng hơn 42% so với cùng kỳ năm 2024. Điều này không chỉ phản ánh sự tăng trưởng nhanh chóng của TMĐT mà còn cho thấy nhu cầu tiêu dùng trực tuyến đang gia tăng mạnh mẽ.
Tuy nhiên, đằng sau sự sôi động của thị trường TMĐT là những lỗ hổng pháp lý và sự lỏng lẻo trong kiểm soát hàng hóa. Hiện nay, khung pháp lý chưa bao quát đầy đủ các mô hình TMĐT đa dạng, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ, thất thu thuế và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Những vấn đề này đã gây ra nhiều khó khăn cho cả người bán hàng online và người tiêu dùng khi thực hiện giao dịch trên các sàn TMĐT. Người bán hàng online phải đối mặt với vấn đề khách hàng ‘bom hàng’ hoặc bị đối thủ chơi xấu, trong khi người tiêu dùng gặp phải vấn đề về chất lượng hàng hóa và khó khăn trong việc khiếu nại.
Luật sư Trịnh Hữu Đức, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nhấn mạnh rằng luật không chỉ nhằm mục đích siết chặt quản lý mà còn để tháo gỡ các rào cản, thúc đẩy TMĐT phát triển một cách có trách nhiệm, minh bạch và bền vững. Dự thảo Luật TMĐT năm 2025 sẽ đặt ra cơ chế buộc các nền tảng, sàn giao dịch phải minh bạch thuật toán, tiêu chí hiển thị sản phẩm, nhằm tránh tình trạng ‘thao túng’ thị trường.
Để khắc phục những lỗ hổng pháp lý và quản lý trong TMĐT, sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan là điều kiện tiên quyết. Các nền tảng TMĐT cần chủ động minh bạch thông tin, chịu trách nhiệm kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ và xử lý hiệu quả các khiếu nại của người tiêu dùng. Công nghệ sẽ đóng vai trò then chốt trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa bằng các giải pháp như trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ blockchain và các hệ thống đánh giá uy tín người bán. Đồng thời, việc truyền thông và giáo dục người tiêu dùng cần được tăng cường để nâng cao nhận thức về rủi ro cũng như quyền lợi của mình trên môi trường số.
Các doanh nghiệp bày tỏ mong muốn Nhà nước hỗ trợ và hướng dẫn rõ ràng trong đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, minh bạch thông tin, tạo môi trường công bằng, giúp các đơn vị uy tín cạnh tranh sòng phẳng với các mô hình bán hàng chộp giật, lợi dụng kẽ hở luật pháp. TMĐT vẫn là động lực lớn của kinh tế số Việt Nam. Nhưng để ‘chợ ảo’ thực sự an toàn và phát triển bền vững, cần sự tham gia đồng bộ của luật pháp, các sàn TMĐT, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Mỗi lỗ hổng cần nhanh chóng được lấp đầy để TMĐT Việt Nam tiếp tục bứt phá và bảo vệ quyền lợi mọi bên tham gia.
