Họa sĩ Lê Thiết Cương và bộ sưu tập nghệ thuật tối giản

Linh — Tue, 12 Aug 2025 08:54:27 +0000

Thương tiếc họa sĩ Lê Thiết Cương: Một tài năng lớn của nền hội họa Việt Nam

Bức Bàn ghế được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ”khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng”. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm.

Ngày 17/7 vừa qua đã trở thành một ngày đen tối cho giới văn chương và hội họa Việt Nam khi thông tin về sự ra đi của họa sĩ Lê Thiết Cương được công bố. Ông đã qua đời ở tuổi 63 sau một thời gian đấu tranh với căn bệnh ung thư hiếm gặp. Sự ra đi đột ngột của ông đã để lại nỗi buồn sâu sắc trong lòng những người yêu nghệ thuật.

Trong suốt cuộc đời mình, Lê Thiết Cương đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong nhiều lĩnh vực của nghệ thuật, bao gồm hội họa, gốm, nhiếp ảnh và giám tuyển của nhiều sự kiện mỹ thuật. Ông được biết đến với phong cách tối giản đặc trưng, một sự đơn giản mà sâu sắc trong từng đường nét, hình khối và màu sắc. Các tác phẩm của ông không chỉ thể hiện sự tinh tế mà còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, khiến người xem phải suy ngẫm và chiêm nghiệm.

Phong cách được Lê Thiết Cương áp dụng trong những bức minh họa. Năm 2023, họa sĩ vẽ minh họa bìa cuốn Anh hùng còn chi – di cảo của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, bạn vong niên của ông. Lê Thiết Cương cũng thực hiện tranh bìa cho sách của nhà văn Nguyễn Quang Lập, nhà nghiên cứu Văn Giá, Hoàng Ngọc Hiến, nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái. Ảnh: Nhã Nam

Một trong những tác phẩm tiêu biểu của Lê Thiết Cương là bức sơn dầu ‘Độc thoại’, một tác phẩm mà trong đó ông đã thể hiện một cách xuất sắc phong cách tối giản của mình. Bên cạnh đó, ông còn thực hiện nhiều bức vẽ minh họa cho các cuốn sách nổi tiếng, bao gồm ‘Anh hùng còn chi – di cảo’ của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp và nhiều sách khác của các nhà văn, nhà nghiên cứu khác. Những tác phẩm này không chỉ giúp làm giàu thêm nội dung của các cuốn sách mà còn thể hiện rõ tài năng và sự sáng tạo của Lê Thiết Cương.

Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ”Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh”. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm.

Chăn trâu – tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm.

Lê Thiết Cương còn có một tình yêu đặc biệt với gốm, một vật liệu mà ông tin rằng hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành. Ông đã mang hội họa vào gốm để làm mới và tôn vinh vật liệu này. Các tác phẩm gốm của ông không chỉ thể hiện sự tinh tế và tỉ mỉ mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện quan niệm của ông về cuộc sống và nghệ thuật.

Trong sự nghiệp, Lê Thiết Cương còn dành tình yêu đặc biệt với gốm, cho biết chỉ có vật liệu này mới hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tiếc nuối khi các làng gốm cổ đang dần mai một, ông mang hội họa vào gốm để làm mới, tôn vinh vật liệu, đưa gốm đến gần mọi người.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Lê Thiết Cương đã không ngừng tìm kiếm và khám phá các hình thức nghệ thuật khác nhau. Ông đã kết hợp với các nhà văn, nhà điêu khắc và các nghệ sĩ khác để tạo ra các dự án nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự sáng tạo và đam mê không giới hạn của mình đối với nghệ thuật.

Lê Thiết Cương tốt nghiệp trung học năm 1984, sau đó theo học tại trường Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985 đến năm 1990. Ông có hơn 30 năm theo đuổi phong cách hội họa tối giản, thực hành và thể nghiệm qua nhiều nhánh rẽ khác nhau: đậm nhạt, hòa sắc, hình và nét. Ông từng nói về quan điểm sáng tác: ”Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Tối giản là ‘cá tính cốt tử’ của tôi, là ADN, là vân tay, là người nào của ấy, là căn cước tôi”. Họa sĩ còn có duyên viết phê bình, đã ra mắt cuốn Thấy (2017), Trò chuyện với hội họa (2025). Trong vai trò nhà phê bình, ông “chỉ dựa trên chính bức tranh để phân tích và đưa ra nhận định, tuyệt đối không nghe tác giả nói về tác phẩm của họ”.

Lê Thiết Cương sáng tác tranh Phóng sinh , lấy cảm hứng từ thơ Đặng Đình Hưng, ra mắt tại triển lãm năm 2021. Tính đến khi nhà thơ mất năm 1990, họa sĩ làm học trò của ông sáu năm. Thời gian ấy, Lê Thiết Cương được học về nghệ thuật nói chung, trong đó có hội họa. ” Ông là người đã phát hiện ra hạt tối giản trong tôi và vun đắp tôi đi theo con đường này”, họa sĩ từng nói.
Sinh thời, nhà thơ Đặng Đình Hưng có những sáng tác theo trường phái tối giản. Trong đó, ông không nhấn mạnh ở câu chuyện mà tập trung vào từ ngữ. Nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Thúy Hạnh phân tích: ”Đặng Đình Hưng tìm cách chơi giữa khoảng cách chữ cái hoặc dấu, chủ ý làm gián đoạn tính liên tục của âm thanh và hình ảnh”.

Với sự ra đi của Lê Thiết Cương, giới văn chương và hội họa Việt Nam đã mất đi một tài năng lớn, một người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nghệ thuật. Tuy nhiên, những tác phẩm và di sản nghệ thuật của ông sẽ tiếp tục được nhớ đến và tôn vinh như một phần quan trọng của nền văn hóa và nghệ thuật Việt Nam. Chúng ta sẽ luôn nhớ đến ông như một người nghệ sĩ tài năng, một tấm gương sáng cho nhiều thế hệ nghệ sĩ trẻ.

Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng.
Họa sĩ từng nói: ” Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó”. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng.

Lê Thiết Cương đã ra đi nhưng những Tác phẩm của ông thì còn mãi với Việt Nam.

Tranh giọt nước của họa sĩ Hàn

Mở cửa chùa Kudoji trưng bày tác phẩm nghệ thuật có một không hai trong năm

Linh — Sun, 20 Jul 2025 02:07:11 +0000

Tại thành phố Hirosaki, tỉnh Aomori, Nhật Bản, chùa Kudoji nổi tiếng với một sự kiện đặc biệt hàng năm, trưng bày các tác phẩm nghệ thuật ma quái. Du khách có cơ hội chiêm ngưỡng những bức tranh ma mị này chỉ trong vòng một giờ, vào một ngày duy nhất trong năm.

Chùa Kudoji là nơi lưu giữ bức họa gốc ‘Kenpon Bokuga Tansai Hangonko no Zu’ của họa sĩ Maruyama Okyo, người được biết đến là một trong những họa sĩ đầu tiên vẽ hồn ma không có chân. Bức tranh này sử dụng mực trên vải lụa màu nhạt, mô tả hình ảnh ma hiện ra từ hương trầm. Nhân vật ma nữ trong bức tranh mang nét buồn nhưng có khuôn mặt đẹp và dịu dàng.

Mỗi năm vào ngày 18/05 âm lịch, nhà chùa tổ chức một ngày để du khách có thể đến chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật đặc biệt này. Đặc biệt, bức tranh ‘Kenpon Bokuga Tansai Hangonko no Zu’ chỉ được trưng bày trong vòng một giờ. Bức tranh của Okyo có kích thước 99,3cm x 27cm, được tặng cho chùa vào năm 1784 bởi Morioka Shuzen Motonori để tưởng nhớ vợ và thê thiếp đã qua đời.

Mọi người chiêm ngưỡng ba bức tranh ma nữ trong buổi triển lãm vừa qua. Ảnh: Asahi

Theo Kosho Suto, Trụ trì hiện tại của ngôi chùa, truyền thống trưng bày bức tranh này với công chúng đã có từ ít nhất 60 đến 70 năm trước. Không chỉ có bức tranh của Maruyama Okyo, chùa Kudoji còn có thêm những tác phẩm của các họa sĩ khác. Năm 2024, chùa trưng bày tác phẩm của nghệ sĩ địa phương Sen-An. Năm nay, chùa trưng bày ‘Reiwa Hangonko no Zu’ – tác phẩm của Chihiro Ishizuka, một họa sĩ manga sống tại Hirosaki.

Tác phẩm của Ishizuka mô tả một người phụ nữ trẻ quay đầu lại và mỉm cười. Nhân vật ma trong tác phẩm của Ishizuka mặc đồ màu xanh và nửa thân dưới trong suốt, tương tự như trong tác phẩm của Okyo. Sáng tác chủ đề này, Ishizuka cho biết mình đã cố gắng tưởng tượng cảm xúc của ma nữ sau khi nghe vị sư trụ trì kể về nguồn gốc bức tranh của Okyo.

Cả ba bức tranh ma đều được trưng bày tại chính điện của ngôi chùa vào ngày 13/06 (18/05 âm lịch) và có khoảng 200 du khách đến chiêm ngưỡng.

Nhà sư Suto cho biết: ‘Bảo tồn tài sản văn hóa truyền thống và văn hóa đương đại cho các thế hệ tương lai là một trong những vai trò quan trọng. Tôi hy vọng rằng những người quan tâm đến nghệ thuật và hoạt động nghệ thuật sẽ có cơ hội tiếp xúc với những bức tranh ma của vị họa sĩ bậc thầy’.

Tác phẩm nghệ thuật – Tintucdautu.com

Họa sĩ Lê Thiết Cương và bộ sưu tập nghệ thuật tối giản

Mở cửa chùa Kudoji trưng bày tác phẩm nghệ thuật có một không hai trong năm