Việc định hình khung pháp lý cho tài sản số tại Việt Nam đang là một bước ngoặt quan trọng nhằm chấn chỉnh thị trường và bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, tâm lý “đổi đời sau một đêm” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư, và vẫn còn phải xem xét liệu hành lang pháp lý có đủ sức mạnh để thay đổi cách tiếp cận của người Việt đối với kênh đầu tư này.

Trong giai đoạn 2020-2022, làn sóng đầu tư vào tài sản số đã lan rộng tại Việt Nam, với nhiều người trẻ xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, sau những đợt tăng trưởng chóng mặt là chuỗi thua lỗ, các sàn giao dịch sụp đổ, và sự xuất hiện của các loại coin rác đã biến mất, khiến thị trường rơi vào tình trạng thiếu vắng khung pháp lý.

Đến đầu năm 2025, dòng chảy pháp lý đã bắt đầu chuyển mình. Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua, lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Không còn là “vùng xám”, tài sản số đang dần tiến vào khuôn khổ pháp luật chính thức.

Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn mang nặng tâm lý “một đêm đổi đời”. Họ vẫn chạy theo cảm xúc, tin đồn và các “kèo” từ các nhóm Telegram, và thực hiện giao dịch chủ yếu qua các sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC, mà không có sự bảo hộ pháp lý, không xác minh, và không có khung rõ ràng.

Theo số liệu từ Triple-A, hơn 17 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới là 6,5%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải dẫn dắt thị trường này theo hướng minh bạch hơn.

Các chuyên gia cho rằng, nếu không có pháp lý, niềm tin vào các sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào… lời hứa. Khi có sự cố xảy ra, người dùng gần như không được bảo vệ. Nếu Việt Nam có khung kiểm soát, thậm chí chỉ cần buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã là một bước tiến lớn.

Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, và tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy, gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.

Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.

Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa.

Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà còn là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Đây là một thách thức lớn đối với cả nhà đầu tư và các cơ quan quản lý trong việc xây dựng một thị trường tài sản số minh bạch và bền vững.

Việt Nam đang tích cực tiếp cận thị trường mã hóa với tinh thần chủ động và sẵn sàng hội nhập. Mới đây, công nghệ blockchain và các nhóm sản phẩm liên quan đến tài sản số, tiền số, tiền mã hóa đã được đưa vào Danh mục công nghệ chiến lược quốc gia. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã phê duyệt Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, bao gồm 11 nhóm công nghệ, đánh dấu bước đi đầu tiên của Việt Nam trong việc chính thức tiếp cận thị trường mã hóa.

Việc đưa blockchain và các nhóm sản phẩm tài sản số vào danh mục công nghệ chiến lược quốc gia thể hiện sự chủ động của Việt Nam trong việc định hình chiến lược phát triển tài sản số. Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số, trong đó khẳng định tài sản số và tài sản mã hóa là một loại tài sản hợp pháp, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Trước năm 2025, tiền mã hóa chưa được thừa nhận là tài sản hay phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam. Tuy nhiên, tài sản mã hóa đã bắt đầu xuất hiện trong giao dịch và lưu thông. Do thiếu hành lang pháp lý rõ ràng, thị trường này đã phát triển một cách tự phát, tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Tại phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 3/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh quan điểm chỉ đạo: cần khẩn trương hoàn thiện khuôn khổ pháp lý đối với các loại tài sản ảo, tiền mã hóa và tài sản số. Bước đầu xây dựng hành lang pháp lý, tại Kỳ họp thứ chín, Quốc hội Khóa XV đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số, đây là văn bản luật đầu tiên của Việt Nam chính thức công nhận sự tồn tại của tài sản số.

Ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về việc xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng. Theo đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các trung tâm này sẽ được áp dụng cơ chế sandbox để thử nghiệm giao dịch tài sản mã hóa.

Tọa đàm “Chiến lược Quốc gia về Tài sản số: Chính sách cho đổi mới sáng tạo và hội nhập toàn cầu” đã được tổ chức bởi báo Lao Động nhằm lắng nghe và tiếp thu ý kiến từ các bên, góp phần xây dựng và hoàn thiện các văn bản, dự luật liên quan. Sự kiện này đã đón nhận nhiều ý kiến từ các cơ quan quản lý, cũng như doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Nhiều chuyên gia và tập đoàn trong lĩnh vực blockchain đã nêu bật những điểm then chốt nhằm tạo lập một môi trường cân bằng giữa quản lý chặt chẽ từ phía nhà nước và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá để trở thành điểm sáng về tài sản số trong khu vực.

Các hành lang pháp lý đầu tiên đã được dựng lên. Cộng đồng công nghệ và đầu tư đã sẵn sàng. Điều còn thiếu là một hệ sinh thái bền vững – nơi nhà nước, doanh nghiệp và người dân cùng chung tay phát triển thị trường tài sản số một cách minh bạch, hiệu quả và phù hợp với thông lệ quốc tế.