Trong thời đại hiện nay, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang thay đổi cách thức làm việc của cá nhân và tổ chức. Tuy nhiên, mặc dù AI đã giúp tăng năng suất lao động cá nhân đáng kể, nhưng hiệu suất tổ chức vẫn chưa có những chuyển biến đáng kể. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là gì?

Có nhiều yếu tố góp phần vào tình trạng này, và một trong số đó là sự thiếu tầm nhìn, thiếu không gian thử nghiệm, và thiếu một cộng đồng nội bộ dám học hỏi. Sự phát triển của AI không chỉ đòi hỏi sự thay đổi về mặt công nghệ, mà còn đòi hỏi sự thay đổi về mặt văn hóa và cách thức làm việc của tổ chức.

Nhiều khảo sát tại Mỹ và Đan Mạch đã chỉ ra rằng người lao động đang sử dụng AI để tăng năng suất lao động cá nhân. Họ tiết kiệm được hàng chục phút mỗi ngày, và năng suất lao động tăng gấp 3 lần. Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp cũng đã áp dụng AI để giúp nhân viên rút ngắn thời gian phân tích báo cáo, viết email, và thậm chí viết code hay dựng bài thuyết trình PowerPoint.

Tuy nhiên, tại sao sự hiệu quả này lại không lan sang cấp độ tổ chức? Có thể do “các cơ bắp tổ chức” như văn hóa, quy trình, và mô hình khuyến khích đã teo đi sau bao năm lệ thuộc vào tư vấn và giải pháp đóng gói. Doanh nghiệp thường quen với việc “mua giải pháp”, chứ không quen tự làm thí nghiệm với tương lai.

Theo Mollick, ba lực: Lãnh đạo, Phòng thí nghiệm, và Cộng đồng là ba bánh răng của vòng học tập tổ chức. Đây chính là “tam giác thích ứng AI”. Để triển khai AI thành công, cần có sự hỗ trợ từ lãnh đạo, phòng thí nghiệm và cộng đồng.

Một số tổ chức đã bắt đầu tạo ra không gian thử nghiệm và khuyến khích nhân viên sử dụng AI. Tại một trường đại học lớn, ban giám hiệu đã đưa ra định hướng rõ ràng: không cấm, không sợ, khuyến khích thử nghiệm. Phòng công nghệ thông tin và Trung tâm Đổi mới sáng tạo đã trở thành Phòng thí nghiệm giúp thử nghiệm tác nhân AI nội bộ để xử lý email sinh viên và tự động hóa phản hồi.

Tuy nhiên, vẫn còn một vấn đề tồn tại là sự im lặng của người lao động khi sử dụng AI. Họ thường sử dụng AI một cách ngầm, và không dám nói lên vì sợ bị hiểu nhầm là lười biếng hoặc vi phạm quy định về bảo mật.

Để giải quyết vấn đề này, lãnh đạo doanh nghiệp cần tạo ra một môi trường làm việc mở và khuyến khích nhân viên sử dụng AI một cách công khai. Hãy công khai vùng cho phép (sandbox) để thử nghiệm AI là hợp pháp, được ghi nhận, và được thưởng. Phần thưởng không nhất thiết là tiền mà có thể là được nghỉ thêm, được thăng chức, được tham gia nhóm thí điểm.

Cuối cùng, AI không chỉ là công cụ, mà là phép thử sự trung thực, sự cam kết của lãnh đạo và hiệu quả của tổ chức. Để thích ứng với AI, cần có một tầm nhìn xa, một không gian thử nghiệm và một cộng đồng nội bộ dám học hỏi. Chỉ khi có sự thay đổi về mặt văn hóa và cách thức làm việc, tổ chức mới có thể tận dụng được hết tiềm năng của AI.

Tại thành phố Hải Phòng, một làn gió mới đang thổi trên những cánh đồng mênh mông của xã Việt Khê. Sự thay đổi lớn này không chỉ đến từ việc tích tụ đất đai mà còn từ việc áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất lúa. Thay vì hình ảnh quen thuộc của “con trâu đi trước, cái cày theo sau”, giờ đây là những cỗ máy cày công suất lớn, những chiếc máy cấy ngồi lái hiện đại và những thiết bị bay không người lái (drone) lướt nhẹ trên mặt ruộng, thay thế sức người trong sản xuất.

Người tiên phong trong việc tích tụ ruộng đất và đưa máy móc, khoa học công nghệ vào đồng ruộng ở đây là anh Nguyễn Văn Hùng. Với đam mê bất tận với nông nghiệp, anh Hùng đã trải qua nhiều thăng trầm, có đủ trải nghiệm thắng – bại khi thử nghiệm các loại cây trồng trên những cánh đồng bỏ hoang. Theo anh Hùng, tích tụ ruộng đất là bước đi then chốt đầu tiên. Ban đầu, có những hộ cho mượn đất miễn phí 1-2 vụ. Sau khi thấy mình làm hiệu quả, họ mới tin tưởng ký hợp đồng cho thuê dài hạn.

Quá trình tích tụ đất đai của anh Hùng không hề dễ dàng. Anh đã mất nhiều năm kiên trì đi “gõ cửa từng nhà” để có được khu đồng rộng 50 hecta như hiện tại. Sự minh bạch, giữ chữ tín và cam kết không thay đổi mục đích sử dụng đất đã giúp anh nhận được sự đồng thuận của hàng trăm hộ dân. Điều này cho thấy rằng, sự tin tưởng và đồng thuận của cộng đồng là yếu tố quan trọng trong việc tích tụ đất đai và áp dụng công nghệ vào sản xuất.

Tuy nhiên, tích tụ đất đai chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ là phải có công nghệ. Với quy mô 50 hecta, sản xuất thủ công là điều không tưởng. Do vậy, anh Hùng đã phải huy động nguồn lực lên tới hàng tỷ đồng, phần lớn là vay mượn để đầu tư hệ thống máy móc, công nghệ hiện đại, đồng bộ như máy cày, máy gặt đập liên hợp và thuê dịch vụ drone phun thuốc. Việc áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ ràng khi chi phí lao động giảm 35-50%, năng suất tăng 10-15%, và quan trọng nhất là anh hoàn toàn chủ động trong sản xuất, không còn lệ thuộc vào nhân công thời vụ.

Mô hình sản xuất của anh Hùng là một điểm sáng, đã khắc phục được tình trạng ruộng đất bỏ hoang và định hướng sản phẩm tiệm cận các tiêu chuẩn cao hơn như hữu cơ, phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Nông nghiệp Việt Nam đang hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh và giảm phát thải khí nhà kính, và mô hình của anh Hùng là một trong những ví dụ điển hình.

Năm 2025, mô hình của anh Nguyễn Văn Hùng nhận được “cú hích” quan trọng từ Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng thông qua dự án “Cánh đồng công nghệ chính xác DTALS trong sản xuất lúa giảm phát thải khí nhà kính, gắn với tăng trưởng xanh”. Với tổng diện tích đất nông nghiệp lên tới trên 185.000 hecta, Hải Phòng có tiềm năng khổng lồ để nhân rộng các mô hình như của anh Hùng. Đây là lúc cần chuyển mạnh từ sản xuất truyền thống sang nông nghiệp thông minh, sinh thái và số hóa trong sản xuất.

Việc nhân rộng mô hình sản xuất của anh Hùng không chỉ giúp tăng hiệu quả kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh lương thực. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp, và mô hình của anh Hùng là một trong những ví dụ điển hình. Với sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng và sự quyết tâm của người dân, Hải Phòng hoàn toàn có thể trở thành một trong những địa phương đi đầu trong việc áp dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp.