Trong một cuộc trao đổi gần đây với một đồng chí, tôi đã đề cập đến thông tin rằng thành phố Hà Nội dự kiến sẽ cấm xe máy chạy bằng xăng từ năm tới. Phản ứng ban đầu của đồng chí này rất tích cực, thể hiện sự hào hứng và kỳ vọng rằng Hà Nội sẽ giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường vốn đang diễn ra nghiêm trọng. Tuy nhiên, khi chúng tôi delve sâu vào các vấn đề liên quan đến kế hoạch này, đồng chí ấy bắt đầu cảm thấy bối rối.

Một trong những vấn đề tôi đặt ra là việc cấm xe máy chạy bằng xăng đòi hỏi sự đầu tư vào hệ thống sạc điện rộng lớn. Tuy nhiên, đồng chí này không có một giải pháp thuyết phục về việc sẽ sử dụng đất đai như thế nào để xây dựng các trạm sạc điện này. Việc xây dựng hạ tầng sạc điện trên diện rộng không chỉ đòi hỏi kinh phí lớn mà còn cần một kế hoạch cụ thể về vị trí và quy mô để đảm bảo tiện lợi và hiệu quả cho người sử dụng.

Ngoài ra, tôi cũng nhấn mạnh đến vấn đề sử dụng phương tiện công cộng. Hiện tại, hệ thống giao thông công cộng ở Hà Nội vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân. Sự bất tiện và không thoải mái khi sử dụng phương tiện công cộng có thể khiến nhiều người e ngại bỏ xe máy chạy bằng xăng mà chuyển sang phương tiện khác. Đồng thời, việc phát triển hệ thống giao thông công cộng đòi hỏi một kế hoạch dài hạn và đầu tư lớn về cả hạ tầng và nhân lực.

Một điểm quan trọng khác là số lượng xe gắn máy mà mỗi gia đình ở Hà Nội sở hữu. Cấm xe máy chạy bằng xăng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của họ, đặc biệt là những người không có điều kiện chuyển đổi sang xe điện hoặc phương tiện công cộng khác. Thêm vào đó, hàng triệu người ngoại tỉnh đang chạy xe dịch vụ kiếm sống ở Hà Nội cũng sẽ gặp khó khăn. Câu hỏi đặt ra là liệu họ có thể chuyển sang sử dụng xe điện không, và điều kiện gì sẽ được đáp ứng để hỗ trợ họ.

Vấn đề an toàn của xe điện cũng là một mối quan ngại. Các sự cố cháy nổ liên quan đến xe điện đã được ghi nhận và việc hàng ngàn, hàng triệu xe sạc điện cùng lúc có thể dẫn đến tình trạng quá tải của hệ thống điện, gây ra các vấn đề nghiêm trọng về an toàn và ổn định của lưới điện.

Cuối cùng, tôi nhấn mạnh rằng mặc dù tình hình ô nhiễm môi trường ở Hà Nội rất nghiêm trọng và cần được giải quyết cấp thiết, nhưng việc cấm xe máy chạy bằng xăng cần có lộ trình và chuẩn bị kỹ lưỡng. Cần có một kế hoạch tổng thể và chi tiết để đảm bảo rằng việc cấm xe máy chạy bằng xăng sẽ không gây ra các vấn đề mới cho người dân, đặc biệt là về giao thông, kinh tế và môi trường sống.

Thành phố Hồ Chí Minh đang triển khai kế hoạch chuyển đổi 400.000 xe máy công nghệ từ nhiên liệu xăng sang điện, với mục tiêu giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí và khí nhà kính. Dự kiến, từ tháng 1/2026, thành phố sẽ ngừng ký hợp đồng với các xe ôm công nghệ và giao hàng sử dụng nhiên liệu xăng, hướng tới mục tiêu điện hóa 100% xe máy kinh doanh vận tải tại thành phố vào tháng 12/2029.

Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS) đã hoàn thiện dự thảo đề án chuyển đổi và dự kiến trình lên UBND TP.HCM vào giữa tuần này. Đề án này nhắm đến việc chuyển đổi hoàn toàn xe máy từ xăng sang điện cho tất cả tài xế công nghệ và nhân viên giao hàng. Mục tiêu cụ thể là giảm 100% lượng khí thải gây ô nhiễm và khí nhà kính từ nhóm phương tiện này vào năm 2029.

Khoảng 400.000 tài xế xe máy chạy xăng đang hoạt động trong lĩnh vực chở khách và giao hàng qua các nền tảng công nghệ tại TP.HCM. Nhóm nghiên cứu nhận định rằng xe máy kinh doanh vận tải có tần suất di chuyển cao và là một trong những tác nhân chính gây ô nhiễm không khí do phát thải khí nhà kính và bụi mịn cao. Hơn nữa, việc xác định và kết nối với các nền tảng số tương đối dễ dàng, là lý do ưu tiên chuyển đổi sang năng lượng xanh cho nhóm phương tiện này.

Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện được đánh giá sẽ giúp tài xế tiết kiệm đáng kể chi phí nhiên liệu và bảo trì. Điện năng có chi phí rẻ hơn xăng khoảng 80% trên mỗi km vận hành và xe máy điện cũng có ít chi tiết bảo dưỡng hơn so với xe xăng. Trung bình, mỗi tài xế có thể tiết kiệm từ 1 đến 1,3 triệu đồng mỗi tháng khi chuyển từ xe xăng sang xe điện.

Lộ trình chuyển đổi sẽ được chia thành 4 giai đoạn, bắt đầu từ việc phấn đấu đạt 120.000 (30%) xe xăng chuyển sang xe điện vào tháng 12/2025 và tăng dần lên 50%, 80% và cuối cùng là 100% vào tháng 12/2029. Trong giai đoạn đầu, nhóm nghiên cứu đề xuất ngừng ký hợp đồng mới đối với xe máy xăng tham gia dịch vụ từ tháng 1/2026 và cấm hoàn toàn xe xăng chạy dịch vụ vận tải và giao hàng trên địa bàn từ tháng 12/2029.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm chi phí mua xe điện cao hơn khả năng tài chính của tài xế, hạ tầng trạm sạc còn sơ khai và bài toán xử lý xe máy xăng đã qua sử dụng. Để thực thi chính sách thành công, nhóm nghiên cứu đề xuất các giải pháp toàn diện bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng lộ trình bắt buộc, phát triển hạ tầng trạm sạc, cung cấp hỗ trợ tài chính cho tài xế và xây dựng cơ chế tín chỉ carbon.