Trong thời đại hiện nay, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang thay đổi cách thức làm việc của cá nhân và tổ chức. Tuy nhiên, mặc dù AI đã giúp tăng năng suất lao động cá nhân đáng kể, nhưng hiệu suất tổ chức vẫn chưa có những chuyển biến đáng kể. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là gì?
Có nhiều yếu tố góp phần vào tình trạng này, và một trong số đó là sự thiếu tầm nhìn, thiếu không gian thử nghiệm, và thiếu một cộng đồng nội bộ dám học hỏi. Sự phát triển của AI không chỉ đòi hỏi sự thay đổi về mặt công nghệ, mà còn đòi hỏi sự thay đổi về mặt văn hóa và cách thức làm việc của tổ chức.
Nhiều khảo sát tại Mỹ và Đan Mạch đã chỉ ra rằng người lao động đang sử dụng AI để tăng năng suất lao động cá nhân. Họ tiết kiệm được hàng chục phút mỗi ngày, và năng suất lao động tăng gấp 3 lần. Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp cũng đã áp dụng AI để giúp nhân viên rút ngắn thời gian phân tích báo cáo, viết email, và thậm chí viết code hay dựng bài thuyết trình PowerPoint.
Tuy nhiên, tại sao sự hiệu quả này lại không lan sang cấp độ tổ chức? Có thể do “các cơ bắp tổ chức” như văn hóa, quy trình, và mô hình khuyến khích đã teo đi sau bao năm lệ thuộc vào tư vấn và giải pháp đóng gói. Doanh nghiệp thường quen với việc “mua giải pháp”, chứ không quen tự làm thí nghiệm với tương lai.
Theo Mollick, ba lực: Lãnh đạo, Phòng thí nghiệm, và Cộng đồng là ba bánh răng của vòng học tập tổ chức. Đây chính là “tam giác thích ứng AI”. Để triển khai AI thành công, cần có sự hỗ trợ từ lãnh đạo, phòng thí nghiệm và cộng đồng.
Một số tổ chức đã bắt đầu tạo ra không gian thử nghiệm và khuyến khích nhân viên sử dụng AI. Tại một trường đại học lớn, ban giám hiệu đã đưa ra định hướng rõ ràng: không cấm, không sợ, khuyến khích thử nghiệm. Phòng công nghệ thông tin và Trung tâm Đổi mới sáng tạo đã trở thành Phòng thí nghiệm giúp thử nghiệm tác nhân AI nội bộ để xử lý email sinh viên và tự động hóa phản hồi.
Tuy nhiên, vẫn còn một vấn đề tồn tại là sự im lặng của người lao động khi sử dụng AI. Họ thường sử dụng AI một cách ngầm, và không dám nói lên vì sợ bị hiểu nhầm là lười biếng hoặc vi phạm quy định về bảo mật.
Để giải quyết vấn đề này, lãnh đạo doanh nghiệp cần tạo ra một môi trường làm việc mở và khuyến khích nhân viên sử dụng AI một cách công khai. Hãy công khai vùng cho phép (sandbox) để thử nghiệm AI là hợp pháp, được ghi nhận, và được thưởng. Phần thưởng không nhất thiết là tiền mà có thể là được nghỉ thêm, được thăng chức, được tham gia nhóm thí điểm.
Cuối cùng, AI không chỉ là công cụ, mà là phép thử sự trung thực, sự cam kết của lãnh đạo và hiệu quả của tổ chức. Để thích ứng với AI, cần có một tầm nhìn xa, một không gian thử nghiệm và một cộng đồng nội bộ dám học hỏi. Chỉ khi có sự thay đổi về mặt văn hóa và cách thức làm việc, tổ chức mới có thể tận dụng được hết tiềm năng của AI.
