Việc định hình khung pháp lý cho tài sản số tại Việt Nam đang là một bước ngoặt quan trọng nhằm chấn chỉnh thị trường và bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, tâm lý “đổi đời sau một đêm” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư, và vẫn còn phải xem xét liệu hành lang pháp lý có đủ sức mạnh để thay đổi cách tiếp cận của người Việt đối với kênh đầu tư này.
Trong giai đoạn 2020-2022, làn sóng đầu tư vào tài sản số đã lan rộng tại Việt Nam, với nhiều người trẻ xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, sau những đợt tăng trưởng chóng mặt là chuỗi thua lỗ, các sàn giao dịch sụp đổ, và sự xuất hiện của các loại coin rác đã biến mất, khiến thị trường rơi vào tình trạng thiếu vắng khung pháp lý.
Đến đầu năm 2025, dòng chảy pháp lý đã bắt đầu chuyển mình. Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua, lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Không còn là “vùng xám”, tài sản số đang dần tiến vào khuôn khổ pháp luật chính thức.
Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn mang nặng tâm lý “một đêm đổi đời”. Họ vẫn chạy theo cảm xúc, tin đồn và các “kèo” từ các nhóm Telegram, và thực hiện giao dịch chủ yếu qua các sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC, mà không có sự bảo hộ pháp lý, không xác minh, và không có khung rõ ràng.
Theo số liệu từ Triple-A, hơn 17 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới là 6,5%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải dẫn dắt thị trường này theo hướng minh bạch hơn.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không có pháp lý, niềm tin vào các sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào… lời hứa. Khi có sự cố xảy ra, người dùng gần như không được bảo vệ. Nếu Việt Nam có khung kiểm soát, thậm chí chỉ cần buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã là một bước tiến lớn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, và tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy, gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.
Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.
Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa.
Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà còn là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Đây là một thách thức lớn đối với cả nhà đầu tư và các cơ quan quản lý trong việc xây dựng một thị trường tài sản số minh bạch và bền vững.
