Những hậu quả nghiêm trọng của thiên tai và tai nạn giao thông không chỉ dừng lại ở mức độ vật chất mà còn gây ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần của những người sống sót. Mới đây, vụ lật tàu ở Hạ Long và vụ sạt lở tại làng Nủ đã để lại những nỗi đau không thể phai mờ, đòi hỏi không chỉ sự hỗ trợ về vật chất mà còn cần một “hệ thống chữa lành” về tinh thần để giúp họ vượt qua những sang chấn tâm lý đang âm ỉ.
Theo các chuyên gia tâm lý, phản ứng của con người trước những biến cố lớn thường chia thành hai kiểu rõ rệt: sự sụp đổ tinh thần ngay tức thì hoặc sự đóng băng cảm xúc kéo dài. Những sự kiện bất ngờ như thiên tai hay tai nạn giao thông thường gây ra cú sốc tinh thần cực kỳ lớn và tạo tiền đề cho những sang chấn tâm lý kéo dài như rối loạn cảm xúc, trầm cảm, mất kiểm soát. Thạc sĩ, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hồng Bách, Giám đốc Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP, cho rằng sau biến cố lớn, người dân thường trải qua ba giai đoạn: tiếp nhận sự kiện chấn thương, xử lý nhận thức, ứng phó và tăng trưởng sau sang chấn.
Tuy nhiên, nếu không có kỹ năng ứng phó hoặc nhận được sự hỗ trợ tâm lý kịp thời, tổn thương sẽ tiếp tục đào xoáy trong tâm thức. Đặc biệt, ở trẻ nhỏ, tổn thương ở tuổi thơ có thể âm thầm tạo ra nền tảng tinh thần rạn vỡ. Những đứa trẻ ấy lớn lên với mặc cảm mất mát, ký ức chấn động khó xóa mờ và câu hỏi không lời đáp. Ngoài ra, sang chấn tâm lý không nhất thiết chỉ thuộc về bản thân người trải nghiệm sự kiện đó mà còn có thể xảy ra với phóng viên, nhân viên cứu hộ, bác sĩ, tình nguyện viên hoặc người dùng mạng xã hội – những người tiếp nhận cảm xúc dữ dội từ thảm họa thông qua hình ảnh, âm thanh, lời kể.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Viết Hiền cũng lưu ý rằng mô hình can thiệp tâm lý sau thảm họa cần được thiết lập để giúp nạn nhân vượt qua sang chấn. Điều này bao gồm trị liệu nhóm và cá nhân, kết hợp online – offline để tiếp cận nạn nhân đa dạng. PGS.TS Phạm Hương Trà cảnh báo về việc truyền thông và mạng xã hội cần phải có điểm dừng khi khai thác thông tin để tránh kích hoạt sang chấn.
Hiện tại, các chuyên gia tâm lý đang kêu gọi sự quan tâm và hỗ trợ đối với nạn nhân sau vụ lật tàu ở Hạ Long. Đồng thời, cũng nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ tâm lý cần diễn ra sau 10-15 ngày so với sự kiện mới đạt hiệu quả cao. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc xây dựng một hệ thống hỗ trợ tâm lý toàn diện và kịp thời để giúp những người sống sót vượt qua những nỗi đau và sang chấn tâm lý.
Việc hỗ trợ tâm lý không chỉ giúp nạn nhân vượt qua giai đoạn khó khăn mà còn giúp họ rebuild cuộc sống sau thảm họa. Do đó, các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng cần quan tâm và đầu tư nhiều hơn vào công tác hỗ trợ tâm lý cho những người sống sót sau thiên tai và tai nạn giao thông.
Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP và các chuyên gia tâm lý khác đang nỗ lực để cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tâm lý cho nạn nhân. Mọi người có thể liên hệ với họ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.
